UC Santa Barbara Üniversitesi’nden yapılan çarpıcı bir araştırma, erkek sivrisineklerin sadece tek bir gen değişimiyle çiftleşmeye ilgisiz hale geldiklerini gösteriyor. Bu çarpıcı bulgular, sivrisineklerin çoğalmasını kontrol altına almak için yeni bir kapı açabilir ve her yıl milyonlarca insanı tehdit eden hastalıkların yayılmasını sınırlayabilir.
TEK BİR GEN SİVRİSİNEKLERİN TÜM ÇİFTLEŞME İLGİSİNİ YOK EDİYOR
California Üniversitesi’nde yapılan çalışmada, Profesör Craig Montell’in laboratuvarındaki araştırmacılar, “trpVa” adı verilen bir genin etkisiz hale getirilmesiyle sivrisineklerin işitme yeteneğini tamamen yitirdiğini ve özellikle erkeklerin çiftleşmeye tamamen ilgisiz hale geldiklerini tespit etti. Montell, "Eğer erkekler dişinin kanat sesini duyamıyorsa, çiftleşme konusunda hiçbir heves göstermiyorlar," diyor ve ekliyor: “Onları dişilerle günlerce bir arada tutsak bile asla çiftleşmeye yanaşmıyorlar."
Araştırmada genetik değişim için CRISPR-Cas9 teknolojisi kullanılarak Aedes aegypti türü sivrisineklerin “TRPVa” genini devre dışı bırakan araştırmacılar, bu sivrisineklerin dişilerin kanat çırpma sesine karşı tamamen duyarsız hale geldiklerini gözlemlediler. Dişiler ise duyma yetilerini kaybetmiş olsalar bile hala çiftleşme davranışı sergileyebiliyor. Montell, “Dişilerde çok az bir etki gözlemlenirken, erkekler için bu değişiklik tamamen belirleyici,” diyor.
SAĞIR ERKEKLERİN ÇİFTLEŞME İLGİSİ YOK
Çiftleşme süreci normalde şöyle ilerliyor: Dişi sivrisinekler, kanatlarını saniyede yaklaşık 500 Hz hızla çırparak erkeklere bir işaret gönderiyor. Erkek sivrisinekler bu sesi duyduğunda, onlar da yaklaşık 800 Hz’de vızıldamaya başlıyorlar ve bu işaret, kısa bir süreliğine havada süren bir çiftleşme ritüelini tetikliyor. Dişiler, bir erkekle başarılı bir çiftleşme gerçekleştirdikten sonra tekrar çiftleşmiyorlar.
İŞİTME ERKEKLER İÇİN ANAHTAR ROLDE
Sivrisineklerde işitmenin sadece çiftleşmeye katkı sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda erkeklerin arzu seviyesini belirleyen bir unsur olduğu da keşfedildi. Dişi kanat seslerini sağır erkeklere dinleten araştırmacılar, sağır erkeklerin bu sese tepki vermediğini, odaya konulan dişilerle de hiçbir çiftleşme girişiminde bulunmadıklarını fark etti. Montell, "Dişi kanat sesini duymayan bir erkek, çiftleşme ilgisini tamamen kaybediyor,” diyerek işitmenin erkekler üzerindeki rolünü vurguluyor. Buna karşın, sağırlaştırılmış dişilerde çiftleşme isteğinin bir nebze de olsa devam ettiği gözlemlendi.
GENETİK ARAŞTIRMA İLE SİVRİSİNEK POPÜLASYONU NASIL KONTROL EDİLEBİLİR?
Bu tür bulgular, dünya çapında sivrisinek kaynaklı hastalıkların yayılmasını kontrol altına almak için yeni bir umut ışığı doğuruyor. Aedes aegypti türü, Zika, dang humması ve sarı humma gibi ciddi hastalıklara neden olan virüslerin başlıca taşıyıcısı olarak biliniyor ve her yıl milyonlarca insanın sağlığını tehdit ediyor. Montell’in laboratuvarı, doğal ortamında rakiplerine üstünlük sağlayabilecek kısır erkek sivrisinekler üretmenin yolları üzerinde çalışıyor. Bu yöntem başarılı olursa, sivrisinek popülasyonunun hızla azalması bekleniyor.
